Polski system emerytalny uchodzi za skomplikowany, trudny w zarządzaniu i obciążony bagażem politycznym w postaci różnie ocenianych reform. Przedmiotem najnowszej…
Polski system emerytalny uchodzi za skomplikowany, trudny w zarządzaniu i obciążony bagażem politycznym w postaci różnie ocenianych reform. Przedmiotem najnowszej z nich są Otwarte Fundusze Emerytalne, należące do tzw. II filaru emerytalnego.
Zrozumienie pojęć jest kluczem do właściwie podjętej decyzji Każdy Polak słyszał w jakimś kontekście o istnieniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) oraz Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE). Aby dokładnie zrozumieć znaczenie i wagę nadchodzącej reformy, należy wpierw dokonać wyjaśnienia kilku innych pojęć.
Sensem zmian legislacyjnych jest likwidacja OFE jako instytucji, a następnie przeniesienie zawartych w tych funduszach pieniędzy albo do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo do Indywidualnych Kont Emerytalnych. Wybór w tej sprawie pozostaje po stronie obywateli i wiąże się z odmiennym charakterem samego transferu, a także statusem własnościowym przenoszonych środków.
Przy obowiązującym stanie prawnym, Otwarte Fundusze Emerytalne zarządzane są przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Ich zadaniem jest odpowiednie inwestowanie, zarządzanie oraz pomnażanie kapitału zawartego na kontach OFE
Podstawową charakterystyką działalności prowadzonej przez PTE przy pomocy OFE jest maksymalizacja bezpieczeństwa ulokowanych przez obywateli pieniędzy. Opisany powyżej porządek zostaje jednak całkowicie zmieniony za sprawą nie tylko umorzenia części obligacyjnej reformą w 2013 r, ale także planowanym reformom w bieżącym 2021 roku.
Nowy porządek. Zmiana roli PTE Efektem przeprowadzanej przez Rząd reformy będzie przeniesienie aktywów netto zawartych w OFE do innych podmiotów. Obywatele będą mieć do wyboru następujące możliwości:
Transfer środków z OFE do IKE (Indywidualnych Kont Emerytalnych), Transfer środków z OFE do ZUS-u. Każda z powyższych opcji będzie wiązała się z koniecznością pomniejszenia transferowanego kapitału za sprawą albo opodatkowania, albo tzw. opłaty przekształceniowej, o czym będzie mowa poniżej. Zrozumienie przyszłego stanu prawnego wymaga, podobnie jak w kontekście aktualnie obowiązującego, wyjaśnienia kolejnych zasadniczych pojęć.
A zatem: instytucje, które dotychczas zarządzały OFE (czyli PTE – Powszechne Towarzystwa Emerytalne) zostaną zastąpione przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI). Jest to zmiana nie tylko czysto terminologiczna — obejmuje ona również sposób zarządzania zgromadzonym kapitałem. Działalność TFI opiera się na dwóch zjawiskach: efekcie skali (który umożliwia inwestowanie w instrumenty o wysokiej wartości rynkowej), a także efekcie profesjonalizmu (gwarancji wysokiego doświadczenia zawodowego osób decyzyjnych w Funduszu). Ważnym aspektem działalności TFI jest także obsługa jego uczestników oraz spełnienie wymagań prawnych oraz technologicznych, powierzane zwykle w ręce tzw. agenta transferowego takiego jak np. ProService Finteco .
Przekształcenie OFE w SFIO Zreformowany zostanie nie tylko podmiot zarządzający kapitałem emerytalnym w II filarze — same OFE zostaną przekształcone w tzw. Specjalistyczne Fundusze Inwestycyjne Otwarte (SFIO). Choć nazwa ta brzmi nieco skomplikowanie, jej znaczenie jest bardzo proste. Fundusz Inwestycyjny Otwarty (FIO) emituje tzw. jednostki uczestnictwa, po zakupieniu których można stać się członkiem Funduszu. Zaś tzw. ”specjalistyczna” odmiana FIO zawęża krąg osób, które mogą stać się jej uczestnikami — w tym przypadku są to obywatele transferujący swoje środki z OFE do SFIO.
Ostatnia zmiana terminologiczna dotyczy samego narzędzia, w którym ulokowane będą aktywa. W nowym ładzie prawnym będą to IKE, czyli Indywidualne Konta Emerytalne.
Z czym wiąże się wybór pomiędzy ZUS a IKE? Z perspektywy obywatela podstawowa różnica (oprócz sposobu zarządzania aktywami) polega na obciążeniach finansowych, spoczywających na kapitale w związku z samym przekształceniem. W przypadku wyboru IKE aktywa będą stanowić własność prywatną osoby zainteresowanej. Jednocześnie, zostaną obciążone piętnastoprocentową opłatą przekształceniową, rozłożoną na dwuletni okres pobierania.
W przypadku wybrania ZUS, kapitał zgromadzony w OFE zostanie przypisany do indywidualnego konta osoby ubezpieczonej. Nie będzie jednak jej własnością prywatną, a z przyszłych świadczeń emerytalnych będą pobierane podatki dochodowe (PIT) oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Każdy obywatel musi zatem samodzielnie zadecydować, która forma ulokowania kapitału będzie dla niego najbardziej odpowiednia.
Ogólny harmonogram planowanej reformy emerytalnej W związku z dużym skomplikowaniem systemu emerytalnego reforma podzielona jest na kilkanaście etapów. Jej uogólniony harmonogram wygląda następująco:
22 lutego 2021 roku Rada Ministrów podjęła odkładaną od miesięcy decyzję o likwidacji otwartych funduszy emerytalnych. Maj 2021 — zakończenie odprowadzania składek do OFE, od 2 czerwca do 1 sierpnia 2021 – termin na dokonanie wyboru między ZUS a IKE (opcją domyślną jest IKE), W przypadku wyboru ZUS jednostki uczestnictwa w OFE zostaną umorzone 26 listopada 2021. Jednostki zostaną wycenione co prawda według kursów aktualnych na 26 listopada 2021 r., ale nie niższych niż 1 czerwca 2021 r. Chodzi o to żeby ograniczyć ryzyko strat z tytułu wyboru tzw. „złej daty”. Gdyby w tzw. międzyczasie nastąpił krach na giełdzie 1 grudnia 2021 – 28 stycznia 2022 — przenoszenie środków z OFE do ZUS oraz IKE, połączone z rozpoczęciem pobierania opłaty przekształceniowej,28 października 2022 — termin przekazania drugiej transzy opłaty przekształceniowej. Podsumowanie. Jaki podmiot wybrać w kontekście reformy OFE? Z perspektywy politycznej, nie brak głosów zarówno chwalących proponowane zmiany, jak i nieszczędzących im zagorzałej krytyki. Niektórzy kierują się możliwościami dziedziczenia środków zgromadzonych na IKE oraz faktem, iż stanowią one własność prywatną. Inni wolą skierować pieniądze z OFE do ogólnej puli ZUS w celu zwiększenia rozmiarów swoich świadczeń emerytalnych. Jedno jest pewne: każdy obywatel powinien samodzielnie przemyśleć tę kwestię pod kątem indywidualnej sytuacji materialnej.
Publikacje 
